Татулық – өмір көркі

Металлургтер мекені Теміртау қаласында жүзге жақын әртүрлі этнос өкілдері тұрады, олардың бәрі де егеменді елдің мейірімін еркін сезініп, өз қалауымен өмір сүруде. Қаладағы «Қармет» комбинаты жанынан онға жуық этно-мәдени бірлестіктер бір шаңырақ астында ұжымдасқан. Солардың арасында халықтың салт-дәстүрлерін, тілі мен ділін, діні мен қасиеттерін барынша үйлестіріп, Қарағанды өңіріндегі осындай елу бірлестіктің ішінде лайықты орын алып отырған «Понтос» грек орталығының жұмысы республикаға танымал. Ол осыдан жиырма жыл бұрын құрылған еді. Бірлестік жетекшісі қалаға аты танымал, қоғамдық іске белсене араласатын Деспина Ивановна Касапиди ханым ҚР «Құрмет» орденінің иегері.

ҚР Статистика агенттігінің деректеріне қарасақ, Қазақстанда жүз отыз этнос өкілдері тұрады. Жалпы елімізде жердің иесі түпкілікті тұрғын қазақ халқы он миллионнан асты десек, одан кейінгі орында төрт миллионға жуық адам санымен орыстар тұр, он екі мыңдай гректер саны жағынан жиырма екінші қатарда. Теміртауда алты жүз адам гректер бар екен.
-Теміртауды және қала маңындағы елді мекендерді қоса есептегенде гректердің жалпы саны мыңға жуықтайды. Біздің аталарымыз Қазақстанға Ұлы Отан соғысы кезінде Дағыстаннан жер аударылған. Менің отбасым туыстарымның қасында болу үшін кейін көшіп келді. Өзім осы металлургтер қаласында №13 орта мектепті бітіргеннен кейін Алматыдан ҚазМУ-ды аяқтап, туғандай болып кеткен ортама қайтып оралдым. Міне, содан бері мамандығым бойынша бүкіл ғұмырымды осы қаланың санитарлық-эпидемиологиялық саласына арнадым, балаларым да осында туып-өсті,-дейді Деспина Касапиди.
Басында «Гермес», кейінірек «Понтос» атанған грек этно-мәдени орталығының жұмысы республикадағы әріптестеріне үлгі болып жүр. Жалпы Қазақстан бойынша он грек орталығы жұмыс істеп келеді, бір-бірімен тығыз байланыста, іс-шараларды бірге өткізеді. Республикалық деңгейде байқау, жарыс өтсе, бірін-бірі қолдап, көмектеседі. Солардың бәрін ұлттық ерекшеліктерімен бөліну үшін емес, сонау бір сұрапыл жылдары бір үзім нанымен бөліскен қазақ жұртын қадірлеу сипатында жасайды. Жалпы елімізде қоғамдық саяси өмірге белсене араласып, танымал болып жүрген гректер баршылық. Солардың бірі ғалым Г. Ксандополо: «Бір адамда екі Отан болмайды, оның үлкені де, кішісі де жоқ. Біздің Отанымыз Қазақстан, ал Грекия бабаларымыздың мекені, атажұртымыз»,-деп жазған еді. Қазақстандық гректер елдегі басқа халықтармен қоян-қолтық еңбек етіп, туған жерінің гүлденуіне, экономиканың дамуына өздерінің сүбелі үлестерін қосуда. Ес білгелі орысша оқып, сол тілде сөйлесе де Касапидидің отбасы ана тілін жете білетін және қадірлейтін жандар екенін айтқан жөн. Бұл тәрбиені ата-аналары сіңірген.
-Кеңес үкіметі кезінде кімнің қандай ұлт екеніне мән бермедік, ал Тәуелсіздік алғаннан кейін әр ұлттың тату-тәтті өмір сүруімен қатар өзінің ұлттық ерекшелігін дамытуына жол ашылды. Кішігірім болса да тұтас халық өз тағдырын өзі шешетіндей дәрежеге жетті, осындай еркіндіктің арқасында Қазақстан халқы Ассамблеясы құрылды. Біздің Теміртауда осы күнге дейін белсенді жұмыс істеп келе жатқан орталығымыз есігін айқара ашты,-деп Деспина Ивановна металлургтер шаһарында және оның айналасындағы ауылдарда тұратын, өсіп-өркендеген, жан-жақты дамыған, өз орындарын тапқан грек өкілдерінің есімдерін атады.
Олардың қатарында көпке танымал қала тұрғындары құрметтейтін, еңбегіне, өнеріне тәнті болып жүрген азаматтар баршылық. Теміртау әдебиетінің патриархы Григорий Григориади ақын бір өлеңінде Теміртауды Қазақстан атты мұхитта жүзіп жүрген алып лайнерге теңеген екен. Ұзақ жыл темір қорытқан металлург Иван Николаиди, ғалым Иван Попандопуло, суретші Валентин Лазареди, хирург дәрігер Анастас Касапиди, депутат ретінде ел сенімін ақтаған Иван Георгиади есімдері қала халқына қадірлі.
«Понтос» грек этно-мәдени орталығы қаланың түрлі мерекелеріне арнап игі шаралар өткізіп тұрады. Бірер жыл бұрын Қазақстан халқы Ассамблеясының Астанада өткен жиынында он екі адамнан құралған теміртаулық гректер ұлттық «Сиртаки» биін билеп, көрермендердің ерекше ризалығына бөленгені бар. Сондай-ақ ұлттар мен ұлыстар арасындағы достықты, төзімділікті жоғары деңгейде дамытуға қосқан үлесі үшін облыс әкімдігінің ақшалай грантын да бірнеше рет жеңіп алды.
-Гректер балаларды өздерінің жақсы әдептері арқылы тәрбиелейді, ұрпақты тек сөзбен емес, өздерінің іс-әрекеттерін үлгі етіп көрсетуге мән береді. Үлкен кісілер бар жерде балалар да қысылмай, әңгімеге емін-еркін араласады. Грек халқында жаңа жылда әр үйге барып, есіктен кіре ән айту, жақсы тілектерін жеткізу, би билеп, ықыласты көңіл-күй білдіру сияқты жақсы дәстүр бар. Мұны халқымыз колиада деп атайды,-дейді жетекші.
Мұндай дәстүр біздің қазақ халқында да бар емес пе?! Мәселен, Айт мейрамы, Наурыз кезінде жастар, бала-шаға үй-үйді аралап, таянған кезде сырттан-ақ жарапазан айтып бастайтын дәстүріміз бар ғой. Гректердің колиадасы дәл осы жарапазанға келетіні екі халықтың арасындағы тамаша дәстүр ұқсастығы болып шықты. Біз «Еуропадағы атажұрт Грекия елімен қандай байланыс бар, ондағы экономикалық-әлеуметтік жағдай Қазақстан гректерін толғандыра ма?» деген сұрақтарға да жауап іздедік. Әрине, байланыс бар. Деспина Ивановнаның өзі анабір жылдары жиырма мектеп оқушысын бастап атажұртқа туристік саяхат жасап қайтқан. Сонда жергілікті тұрғындар Қазақстан гректерінің жан-жақтылығына, әсіресе, бұрынғы тарих пен аңыздарды көп білетініне таңданысыпты. Бірлестік тоқсаныншы жылдары Қазақстаннан үдере көшіп, атажұртқа қоныс аударған отбасылармен байланыс жасап тұрады.
-Бір өкініштісі олар байырғы эллиндік грек тілін жетік білмейді, көбі не орысша, немесе понтиша сөйлейді. Сондықтан толық сіңісіп кету қиындығы бар. Қазіргі әлемдегі экономикалық дағдарыс қиыншылықтары тұрмысқа әсер етуде, сол себепті біразы Германияға барып, сол жақта тұрақтап күн көруде екен. Ал біз Қазақстандағы гректер өзіміздің бүгінгі, ертеңгі тіршілігіміз туралы еш уайымдамаймыз, күніміз не болады деп қиналмаймыз да. Өйткені бәріміз Қазақстанның болашағына сенеміз. Мұндағы гректер Еуропадағыдан әлдеқайда білімді, табысты екенін көріп отырмыз,-дейді Д.Касапиди үлкен мақтанышпен.
Қазақстан халқы Ассамблеясының құрылғанына отыз жылға жуықтады, елдің тұтастығы, бірлігі, татулығы мен тыныштығы ең басты назарда десек, Ассамблея осындай өршіл рухты дамытуға, бейбітшілікті сақтауға өз үлесін қосып келеді.
Осыдан бірнеше жыл бұрын қалада өткен «Мерейлі отбасы» байқауында Касапидилер әулеті үлкен қошеметке ие болғанын білеміз. Олар тек еңбегімен ғана емес, өмірлік ұстанымы, салауатты салт-дәстүрі, кәсібилігі үшін көптің құрметіне бөленген жандар. Деспина Ивановнаның ұлы Анастас әке жолын қуып, хирург дәрігер болса, қызы мен келіні басқа салаларда білікті мамандар, немерелері ататектерін тек жақсы жағынан танытып жүрген жеткіншектер.
Қазақ халқы «Ырыс алды — ынтымақ» деп бекер айтпаған. Бір ғана Касапиди әулеті, грек этно-мәдени орталығы бірлігі жарасып, ынтымақ орнаған жерде бақ та, береке де болатынына жарқын мысал болары анық. Деспина Ивановна Касапиди ханымды көптен білемін, ол этно-мәдени орталықтың білікті басшысы, әулеттің сүйікті отанасы, тәжірибелі маман ғана емес, кәдімгі әйел ретінде де әрдайым өзін сыпайы, сұлу, жарасымды, мәдениетті қалыпта ұстай біледі. Жақсыдан – шарапат деп, осындай айналасына сәуле шашып жүретін жандар туралы айтылатын болар.

Серікгүл АЛТАЙБАЕВА,
ҚР Журналистер одағыны мүшесі