Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыру жолдары

«Адалдық – адамгершілік айнасы» дейді дана халқымыз. Бұл сөздің мәнін түсінген адам әділетсіздік пен жемқорлыққа төзбейді, өмірінде адалдықты басты қағида етіп ұстанады. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тек заңдар мен ережелер арқылы жүзеге аспайды. Оның тамырына балта шабу үшін әр адамның санасында жемқорлыққа төзбеушілік көзқарасы, яғни ерекше мәдениет қалыптасуы тиіс. Бұл сананы тәрбиелеу – ұзақ та жауапты процесс, бірақ нәтиже адал әрі әділетті қоғам құруға мүмкіндік береді.

Жемқорлыққа қарсы сананың қалыптасуы алдымен білім мен тәрбиеден бастау алады. Ұлы Абайдың «Әділетті жүрек адамды ардан тастамайды» дегеніндей, әділеттілік – сананың ең жоғары сатысы. Мектеп қабырғасынан бастап, адалдық пен парасаттылықтың маңызын ұғындыру қажет. Тәрбие арқылы жастардың бойында заңды құрметтеу, өз құқықтарын қорғау және әділетсіздікке қарсы тұру дағдылары дамиды. Егер оқушыларға жемқорлықтың қоғамға тигізетін зияны нақты мысалдар арқылы түсіндірілсе, олар мұндай әрекеттерге мүлдем жол бермейтін азамат болып өседі.

Адам бойындағы адалдық отбасынан бастау алады. Ата-ана – баланың алғашқы тәрбиешісі. Егер ата-ана өз өмірінде заң мен адалдықты басты орынға қойса, бала да осы құндылықтарды бойына сіңіреді. Қазақтың «Ұяда не көрсең, ұшқанда соны ілерсің» деген нақылы бұл тұста өте орынды. Ата-ананың әрбір әрекеті, айтқан сөзі бала санасында із қалдырады. Сондықтан отбасы мүшелерінің жемқорлыққа қарсы ұстанымы балалардың келешегіне де ықпал етеді.

Қоғамда жемқорлыққа қарсы сана қалыптастыруда бұқаралық ақпарат құралдарының рөлі ерекше. «Ақпарат – замана қаруы» демекші, БАҚ арқылы адамдарға жемқорлықтың зияны туралы шынайы ақпарат беру, нақты оқиғалар мен заңдардың тиімділігін көрсету маңызды. Әлеуметтік желілер мен қоғамдық пікір көшбасшылары бұл мәселеге ерекше назар аударып, адамдарды адалдыққа үндейтін үлгілі істерді насихаттауы тиіс. Өйткені қоғамның пікірін өзгерту арқылы оның санасын да өзгертуге болады.

Дін де бұл бағытта үлкен рөл атқарады. Барлық діндер адал еңбек етіп, әділ болуды насихаттайды. Қасиетті Құран Кәрімде: «Адамдар арасында әділ болыңдар, әділдік – тақуалыққа жақын» деп айтылған. Діннің бұл ұстанымы адамгершілік пен адалдықты дәріптеп, жемқорлықты айыптауға бағытталған. Дін қызметкерлері халық арасында осы құндылықтарды насихаттап, жемқорлықтың рухани зиянын түсіндірсе, қоғамның санасы оң бағытқа өзгереді.

«Жастар – елдің болашағы» деген қағида осы жерде де маңызды. Жастардың жемқорлыққа қарсы қозғалыстарға қатысуы, түрлі акциялар мен форумдарға белсене араласуы олардың бұл құбылысқа төзбейтін көзқарасын қалыптастырады. Олар тек ақпаратты қабылдап қана қоймай, өзгелерге үлгі көрсететін ұрпаққа айналуы тиіс. Жастардың белсенділігі – жемқорлықсыз қоғамның кепілі.

Сондай-ақ, заман талабына сай цифрландыру жемқорлықтың алдын алудың тиімді құралына айналып отыр. Мемлекеттік қызметтердің ашық әрі онлайн форматқа көшуі – жемқорлық тәуекелдерін азайтуға мүмкіндік беретін маңызды қадам. Бірақ бұл технологияларды қолдану мәдениеті де қалыптасуы керек. Әр азамат цифрлық жүйелердің тиімділігін түсініп, олардың көмегімен адалдықты сақтауға үлес қосуы тиіс.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы сана – бұл бір сәтте қалыптасатын ұғым емес. Ол қоғамның әр мүшесінің жауапкершілігінен, тәрбиеден, адалдықты дәріптеуден туындайды. «Әділдік жоқ жерде береке де болмайды» дейді халқымыз. Егер біз әрқайсымыз әділеттілікті өмір салтына айналдырып, жемқорлыққа төзбейтін сананы ұстансақ, қоғамымыз әлдеқайда дамыған, әділетті болмақ. Жемқорлықсыз қоғам – бұл тек арман емес, ол әрбіріміздің әрекетімізден басталатын ақиқат бола алады.