ҚОҒАМНЫҢ БАСТЫ ДЕРТІ – ЖЕМҚОРЛЫҚ  

Сыбайлас жемқорлық – лауазымды тұлғаның өзіне берілген қызметтік құқықтарын жеке байыту мақсатында тікелей пайдалануы арқылы жасалатын қылмыс. Сыбайлас жемқорлық ежелден бері келе жатқан және әлі күнге дейін Қазақстанның қазіргі заманғы ең өткір мәселелерінің бірі болып табылады. Ол елдің дамуына елеулі кедергі келтіреді.

Сыбайлас жемқорлық сөзсіз мемлекеттің экономикалық өсуіне және әлеуметтік тұрақтылығына нұқсан келтіреді. Әртүрлі деңгейдегі бюджеттерге түсетін қаражаттың азаюы, адал бәсекелестердің нарықтан ығыстырылуы және халықтың билік органдарына, әлеуметтік және қаржылық құрылым өкілдеріне деген сенімінің төмендеуі сыбайлас жемқорлықтың салдарынан туындайды.

Қазіргі әлемде сыбайлас жемқорлық барлық дерлік мемлекеттер үшін маңызды және өзекті мәселе болып отыр. БҰҰ-ның сыбайлас жемқорлыққа қарсы конвенциясының кіріспесінде: «Сыбайлас жемқорлықтың туындатқан мәселелері мен қауіп-қатерлерінің қоғамның тұрақтылығы мен қауіпсіздігіне әсер ететіні соншалық, ол демократиялық институттарды, құндылықтарды, этикалық нормалар мен әділеттілікті бұзады және орнықты даму мен құқық тәртібіне залал келтіреді», – деп көрсетілген.

Осы айтылғандармен келісуге болады, себебі сыбайлас жемқорлық – адамзат қоғамындағы ұзақ уақыттан бері келе жатқан қорқынышты проблема. Мемлекетте сыбайлас жемқорлық қаншалықты дамыған болса, елдегі өмір сүру деңгейі соғұрлым тіршілік үшін күреске айналады!

Осыдан келесі қорытынды жасауға болады: Сыбайлас жемқорлық – тек құбылыс емес, адамзат қоғамына зиян келтіретін, адамдардың мемлекеттік құрылымдарға (полицияға) деген сенімін әлсіретіп, негізгі демократиялық құндылықтарды жоятын індет.

Енді осы құбылыстың негізгі ағымдарын атап өтейік:

  1. Парақорлық;
  2. Қызметтік жағдайын жеке мүддесіне пайдалану;
  3. Мемлекеттік қаражатты ұрлау.

Сыбайлас жемқорлық сияқты құбылыстың мәнін тереңірек түсіну үшін осы ағымдарды егжей-тегжейлі қарастыру қажет. I. Парақорлық – заңсыз жолмен ақша немесе құнды заттарды (пара) артықшылықтар, заңсыз қызметтер көрсету, істерді алға жылжыту үшін алу. Мысалы, тұтқындалған адам полицейге пара беріп, оның босатылуын талап етеді, ал полицей келісім береді. Бұл парақорлықтың айқын көрінісі. II. Қызметтік жағдайын асыра пайдалану. Мысалы, кәсіпорын директоры басшылыққа танысын тағайындайды, ал оның бұл сала бойынша білімі жоқ. Яғни директор өз өкілеттігін пайдаланып, танысын лауазымға қою арқылы анық қызметтік жағдайын асыра пайдаланған, бұл келеңсіз нәтижелерге әкелуі мүмкін. III. Мемлекеттік қаражатты ұрлау – мемлекеттік бюджеттен немесе мемлекеттік мүліктен ақша ұрлау қылмысы. Мысалы, президенттің баспасөз хатшысы жеке яхта сатып алу үшін мемлекеттік бюджеттен 20 миллиард рубльді өзіне алған. Яғни, мемлекеттік қаражатты ұрлау – мемлекеттің ақшасын ұрлау арқылы байыған адамның (негізінен қаржылық) обогащение.

Менің сыбайлас жемқорлыққа деген көзқарасым – өте жағымсыз. Егер мемлекетте сыбайлас жемқорлық схемалары өршіп, билік онымен күрескісі келмесе, мұндай билікті ауыстыру керек деп санаймын. Сыбайлас жемқорлық – обадан кем емес, адамдарды тез әрі мәңгілікке жаралайды.

Алайда, қуаныштысы, сыбайлас жемқорлықтың зиянын түсіндіріп, қоғамға дұрыс ой салып жүрген адамдар бар. Әсіресе, мұндай дұрыс ойларды қозғап жүргендердің басым көпшілігі – студенттер. Сондай-ақ, техникалық және басқа да оқу орындарында сыбайлас жемқорлыққа қарсы әртүрлі іс-шаралар өткізіліп, қоғамдағы сыбайлас жемқорлық деңгейін төмендетуге мүмкіндік беретін бағдарламалар жүзеге асырылып жатқаны да қуантады.

Сондықтан, ешқашан ұялмаңыз, әрқашан әрекет етіңіз! Егер сіз сыбайлас жемқорлықтың көрінісін байқасаңыз – бұған көз жұма қарамаңыз, осы жағдайды басқа адамдарға жеткізіңіз, осылайша қандай да бір сыбайлас жемқорлық схемасын тоқтату үшін үлес қосасыз!

Балғын ҰЗАҚБАЙ,

Мақала Теміртау қаласы әкімдігі аппаратының тапсырысы бойынша «Халық арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бойынша іс-шаралар кешенін ұйымдастыру» жобасы аясында дайындалды.

 

Жаңалықтарды Instagram парақшамыздан оқыңыз